قم شهری است عجیب. در عین حال که شهری مذهبی و سیاسی است و در همه جای دنیا به همین عنوان شناخته می‌شود، شهری فرهنگی و هنری هم است. قمی‌ها تاریخی به قدمت 7 هزار سال دارند با جلوه‌هایی بی‌بدیل از صنعت و هنر و ادبیات. اما تا امروز آنچه از قم به جهان معرفی شده مربوط به فقه و علوم اسلامی بوده و کمتر کسی از عمق غنای فرهنگی این شهر در بخش‌های دیگر اطلاع دارد.
به گزارش تابناک قم، کتاب «سفالینه‌های ایران در موزه آستان مقدس حضرت معصومه(س) قم» کتابی است که به تازگی از سوی یکی از دانش‌آموختگان رشته موزه‌داری به نام «سعید صادقی» تألیف شده و به بررسی آثار سفالی موزه آستانه حضرت معصومه(س) پرداخته است. این کتاب از بخشی از میراث باارزش تاریخ قم که در این شهر نگهداری می‌شود اما میان مردم آن مهجور است، پرده‌برداری می‌کند.
«سعید صادقی» به جلسه بنیاد قم‌پژوهی آمد تا درباره چند و چون تألیف این کتاب صحبت کند. وی البته گلایه‌های بسیاری از حمایت نکردن از آثار پژوهشی در قم داشت که موجب شده او در جست‌وجوی یک حامی مالی برای کتابش به اصفهان برود.
در بین آثار یافت شده از حفریات باستان‌شناسی همواره آثار متنوع سفالین جایگاه ویژه‌ای داشته‌اند. سفال‌ها زبان گویای فرهنگ‌های انسانی در گذر زمان هستند؛ چرا که روند شکل‌گیری و دلیل کاربرد آن‌ها در اقوام مختلف، با پژوهشی ریزبینانه قابل تشخیص است.
به گفته صادقی، از نظر دوره‌های تاریخی سفال‌ها در ایران در کتاب حاضر به 3 دورۀ عمدۀ پیش از تاریخ (نوسنگی، مس، عصر آهن)، دوران تاریخی (هخامنشیان، اشکانیان) و اسلامی تقسیم شده است.
همراهی نکردن متولیان
این پژوهشگر تاریخ قم به 2 سال زمانی که برای پژوهش این کتاب صرف کرده اشاره کرد و از همراهی نکردن متولیان این امر نیز گلایه داشت. او این کتاب را به کوشش مرکز اصفهان‌شناسی و شهرداری اصفهان منتشر کرده و همین موضوع نشان می‌دهد دستگاه‌ها و مؤسسه‌های قمی چه‌اندازه نسبت به این گونه موضوع‌ها بی‌توجه هستند.
وی که دانش‌آموخته رشته موزه‌داری است ابتدا به اهمیت موزه‌ها در فهرست داشته‌های فرهنگی یک ملت اشاره کرد و به پیامی که این موزه‌ها برای زندگی امروز در جوامع نوین دارند.
به گفته صادقی موزه‌ها در دنیا تغییر نگرش داده‌اند و فقط مکانی برای نگهداری اشیا نیستند بلکه نقشی بسیار فراتر دارند. موزه آستانه حضرت معصومه(س) هم که نخستین موزه وقفی کشور است، مجموعه‌هایی بسیار ارزشمند در بطن خود دارد که به آن‌ها توجه کافی نشده و شرایط نگهداری خوبی ندارند.
جای خالی موزه‌های تخصصی
صادقی با اشاره به لزوم ایجاد چند موزه مختلف در استان قم اظهار کرد: استان قم با توجه به مدعی بودنش در کسب عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام در این موضوع سهمی ندارد و جای خالی چند موزه مانند موزه شخصیت، مردم‌شناسی، روحانیت، موزه آموزش و پرورش با توجه به ظرفیت‌هایی که وجود دارد در قم حس می‌شود.
به گفته وی سفالینه‌هایی که در موزه حرم مطهر نگهداری می‌شوند با توجه به تکنیک‌ها و دوره‌هایی که دارند، هر کدام حاوی اطلاعات تاریخی بسیار هستند. تحلیل نقوش این سفال‌ها شامل خط و کتیبه، نگاره‌های انسانی و نقوش پرندگان و... هم اطلاعات ارزشمندی را به دست می‌دهد.
وی در عین حال از حمایت نکردن از پژوهش‌ها در این حوزه انتقاد داشت و خواستار توجه جدی‌تر به شناخت تاریخ قم شد.
مهجوریت اهالی فرهنگ
«ابوالحسن گرامی»، یکی از قم‌پژوهان، در این جلسه به نقوش بسیار زیبایی که از کاشی‌های سفالی در گذشته در حرم موجود بود و امروز اثری از آن‌ها وجود ندارد اشاره کرد. مقبره شاه‌عباس و شاه‌سلطان‌حسین از جمله مقبره‌هایی هستند که به گفته گرامی اشیایی بسیار گرانقدر را در خود جای داده بودند و نقوشی بسیار دیدنی داشتند که امروز از بین رفته است.
همچنین «سیدمحسن محسنی»، یکی دیگر از قم‌پژوهان، در این جلسه با اشاره به خصوصیات کتاب تألیف‌شده در زمینه سفالینه‌های موزه حرم مطهر گفت: نشر این کتاب از این نظر که گوشه‌ای از گنجینۀ موجود و ناشناخته در شهر و منطقۀ ما را معرفی می‌کند، موجب خرسندی است ولی از این نظر که متولیان و مؤسسه‌های فرهنگی و ناشران پر تعداد قمی - که گاه از اعتبارات و امکانات دولتی و عمومی بهرۀ وافر می‌برند - جایشان در این «گونه کارها» در مورد شهر خودشان خالی است، موجب تأسف است.
وی افزود: باید از مرکز اصفهان‌شناسی و خانه ملل و سازمان فرهنگی‌تفریحی شهرداری اصفهان که نه فقط دغدغۀ میراث شهر و استان خود را دارند بلکه به میراث خارج از منطقه خود و در این‌جا شهر ما اهمیت می‌دهند، تشکر ویژه کرد و به این اهتمام آفرین گفت.
«محمدعلی خبری»، پژوهشگر حوزه فرهنگ و هنر، هم در این جلسه حضور داشت و از مهجوریت اهالی فرهنگ و هنر در عرصه پژوهش صحبت کرد.
وی معتقد است فعالان این عرصه باید با کار و انگیزه فردی وارد میدان شوند و خستگی به خود راه ندهند.
دبیر کمیسیون معماری شورای‌عالی انقلاب فرهنگی دغدغه‌سازی در زمینه فرهنگ و هنر را یک اصل دانست چرا که بسیاری از دستگاه‌ها و مسئولان درگیر روزمر‌گی‌ها شده‌اند و دغدغه چندانی در موضوع‌ها ندارند.
وی بیان کرد: مسئولان ما در حوزه پژوهش احساس نیاز نمی‌کنند و کلید مشکلات این عرصه همین است که البته در طول تاریخ هم چنین وضعی وجود داشته است.
«ابوالفضل قیامی»، یکی دیگر از قم‌پژوهان، هم با اشاره به مهجور بودن مجموعه موزه در آستانه حضرت معصومه(س) گفت: صحن جدید حرم مطهر حضرت معصومه(س) قرار بود موزه داشته باشد اما این کار را انجام ندادند و ساختمان فعلی اصلا مناسب این کار نیست و برخی از آثار ارزشمند در این ساختمان نامناسب نگهداری می‌شوند.
منبع: همشهری
