وقتی صحبت از روستا به میان می‌آید، استان قم با وضعیت خاصی که در این زمینه دارد، یک استان ویژه محسوب می‌شود. قم کمترین جمعیت روستانشین را در میان استان‌های کشور دارد.
به گزارش تابناک قم، در قم 95 درصد مردم شهرنشین و فقط 5 درصد روستانشین هستند. روند مهاجرت از شهر به روستا در قم مانند همه کشور از دهه 1330 شمسی قوت گرفت اما در دوره‌ای استان قم با نرخ مهاجرت 11 درصد در صدر مهاجرت به شهر قرار گرفت.
همچنین دهه 70، زمانی که قرار شد قم استان شود، تقسیم‌های کشوری به نحوی صورت گرفت که جمعیت قالب این استان شهرنشین بودند که این موضوع البته خود را در موضوع‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی نشان می‌دهد.
همان‌گونه که آمارها می‌گویند در استان قم 330 روستا وجود دارد که 203 روستا دارای سکنه و 127 روستا خالی از سکنه است؛ همچنین طبق آمار 15 هزار و 378 خانوار با جمعیتی بیش از 55 هزار نفر در روستاهای قم سکونت دارند.
در استان قم 181 روستا دارای جاده آسفالت و 15 روستا نیز دارای جاده شوسه است. در روستاهای قم 95 دبستان، 17 مدرسه راهنمایی پسرانه و 14 مدرسه راهنمایی دخترانه وجود دارد. همچنین در این روستاها 156 مسجد، 24 کتابخانه عمومی، 31 زمین ورزشی، 12 سالن ورزشی و 33 خانه عالم وجود دارد. 134 روستا دارای شورای اسلامی و 126 روستای قم دارای طرح هادی هستند. در 200 روستا شبکه سراسری برق وجود دارد و 106 روستا لوله‌کشی گاز شده‌اند.
21 روستا در بخش مرکزی، 15 روستا در بخش خلجستان، 3 روستا در بخش کهک، یک روستا در بخش جعفریه و 11 روستا در بخش سلفچگان از گاز شهری بی‌بهره‌اند که از جمله آن‌ها می‌توان از روستاهای بزرگ بخش کهک نام برد؛ مانند روستای وشنوه که بیش از هزار خانوار جمعیت دارد اما هنوز از نعمت گاز بی‌بهره است.
در زمینه آب شرب هم وعده بهره‌مندی از آب سرشاخه‌ها به 80 روستا در قم داده شده که بخش کهک در این زمینه پیشتاز بوده و توانسته بخش مهمی از این طرح را عملیاتی کند. بخش خلجستان هم برای سال جاری رساندن آب سرشاخه‌های دز به روستاها را در دستور کار داشته و بودجه‌ای هم برای این موضوع تخصیص یافته است.
126 روستای خالی از سکنه
در حال حاضر در استان قم 69 روستا زیر 20 خانوار دارند و 126 روستا هم خالی از سکنه هستند. بیشترین دلیلی که برای خالی شدن روستاها در استان قم مطرح می‌شود خشکسالی است.
اگر بخواهیم به دلایل خالی شدن روستاها از سکنه نگاهی بیندازیم، باید مشکلات زیست‌محیطی را در اولویت قرار دهیم.
مدیرکل منابع طبیعی استان قم معتقد است بیابانی شدن اراضی به ویژه در شرق استان قم موجب شده بسیاری از روستاها از بین بروند و بیابان جای اراضی کشاورزی را بگیرد.
«محمدتقی سجادی» کانون این تهدید را دشت مسیله قم می‌داند که با قطع شدن حقابه دو رودخانه بزرگ قم این روزها وضعیت خوبی ندارند و روستاهای این دشت تقریبا همگی خالی از سکنه شده‌اند. این روستاها به بیابان تبدیل شده و بیابان‌ها هم کم‌کم به کانون‌های القای ریزگرد تبدیل می‌شوند به گونه‌ای که حرکت تپه‌های شن روان در برخی روستاها، حتی بافت قدیمی ساختمان‌ها را مدفون کرده است.
وی اظهار کرد: حرکت شن‌های سطحی، گسترش بیابان و عواملی مانند کاهش کشاورزی و خشکیده شدن مراتع، برخی از اهالی روستاهای استان را وادار به مهاجرت می‌کند.
مدیرکل منابع طبیعی استان افزود: در مناطق خوش آب و هوای قم نیز مراکز روستا استحاله شده و کاربری‌های تولید کشاورزی و درآمدهای اقتصادی به گردشگاه و تفریحگاه تبدیل شده و افرادی به ویلاسازی و دخل و تصرف اقدام کرده‌اند و باغ‌های این روستا هم به دلیل فنی نبودن، کاربری اقتصادی ندارند.
از بین بردن باغ‌ها برای ویلاسازی
در استان قم 204 روستا با حدود 15 هزار خانوار وجود دارد که 131 روستا بالای 20 خانوار دارد. یکی از مشکلات روستاهای قم در این سال‌ها نبود ساماندهی ساخت‌وساز در روستاها و ویلاسازی‌های بی‌رویه‌ای است که موجب از بین رفتن باغ‌ها شده است. این موضوع باید با پیگیری طرح‌های هادی روستایی که معادل طرح‌های تفصیلی روستاها هستند، برطرف شود.
«غلامرضا صالحی»، مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی قم، با اشاره با اجرایی شدن 126 طرح هادی در روستاهای قم اظهار کرد: طرح هادی کاربری‌های یک روستا در آینده را مشخص می‌کند و موجب سامان یافتن امور روستا می‌شود.
وضعیت فرسوده روستاهای قم یکی از تهدیدهایی است که این روزها زندگی روستایی را با مشکل مواجه کرده است. از آن‌جا که جمعیت جالب توجهی در روستاهای استان قم توان مالی بالایی برای بهسازی خانه‌ها ندارند، اعطای وام از سوی بنیاد مسکن یکی از راه‌های حل این مشکل است.
به گفته مدیرکل بنیاد مسکن انقلاب اسلامی قم، بنیاد مسکن در بخش کهک 360 واحد مسکونی، در قنوات 90 واحد، در جعفریه 364 واحد مسکونی، در سلفچگان نیز 524 واحد مسکونی برای نیازمندان تهیه کرده است.
همچنین به گفته وی از طریق خیران نیز در استان قم 1300 واحد مسکونی ساخته شده و در اختیار نیازمندان در روستاها قرار گرفته است.
صالحی با اشاره به اهدای سند برای مسکن روستایی، اظهار کرد: در حال حاضر 14 هزار سند در 72 روستا تعلق گرفته است.
وی اضافه کرد: برای حمایت از خانواده‌های دارای بیش از 2 معلول، زمین رایگان، تسهیلات 5 درصد و 20 میلیون ریال تسهیلات بلاعوض پرداخت می‌شود که سال گذشته 17 روستایی از این تسهیلات بهره‌مند شدند.
منبع: همشهری
