کارشناسان بیابانی شدن را یکی از مهم‌ترین چالش‌های امروز عرصه‌های طبیعی می‌دانند. موضوعی که درخاورمیانه و کشورمان هم به یکی از دغدغه‌های اصلی تبدیل شده است.
به گزارش تابناک قم، به گفته کارشناسان، 400 هزار هکتار از عرصه‌های استان قم در آستانه بیابانی شدن است که 40 درصد کل عرصه‌ها را شامل می‌شود. از این 400 هزار هکتار هم 176 هزار هکتار تبدیل به بیابان شده‌اند که از این مقدار هم 105 هزار هکتار بیابان‌های ناپایدار هستند که تبدیل به کانون‌های تولید گرد و غبار شده‌اند چراکه پوشش گیاهی در این مناطق از بین رفته و شرایط خاک ناپایدار شده است. ناپایدار شدن شرایط خاک همان و تولید روزافزون ریزگردها همان...
همان‌گونه که مدیرکل منابع طبیعی استان قم گفته است 4 نقطه در استان قم، کانون‌های اصلی القای ریزگرد محسوب می‌شود. کانونی در شمال غربی قم به نام کوه‌نمک، کانون دیگری در نزدیکی حسین‌آباد میش‌مست، یک کانون دیگر سمت دشت مسیله که از همه مساحت بیشتری دارد و دیگر حاشیه پیرامونی شهر قم که معادن رها شده و نخاله‌های عمرانی هم آن را تشدید می‌کنند.
«محمدتقی سجادی»، با بیان این که کانون دشت مسیله به نسبت دیگر کانون‌ها به کار بیشتری نیاز دارد، افزود: بحران دریاچه نمک در همایش ملی در قم مطرح شد و زمینهای برای حساس‌سازی مشکلات این منطقه به وجود آمد.
وی با بیان این که 42 هزار هکتار در دشت مسیله بیابان‌های ناپایدار وجود دارد، اظهار کرد: رئیس سازمان جنگل‌ها امسال از این محدوده بازدیدی داشت و قرار شد به دو شکل در این زمینه کار تثبیت خاک صورت گیرد. نخست تامین اعتبار از سوی سازمان جنگل‌هاست و معادل 8 میلیارد تومان است و قرار است با این رقم حدود 5500 هکتار در دشت مسیله کار شود.
وی افزود: موضوع بعدی استفاده از مشارکت نهادهای غیردولتی است که با دستور رئیس مجلس قرار است بنیاد برکت هزار هکتار بیابان‌زدایی را در این عرصه‌ها انجام دهد. امسال 8 میلیارد تومان برای این زمینه اختصاص داده شده که باید در سال‌های بعد این روند ادامه پیدا کند.
سجادی با اشاره به اهمیت مشارکت مردم در این فعالیت‌ها بیان کرد: اگر بخواهیم از روی صورت وضعیت‌ها هزینه این کار را تخمین بزنیم تقریبا 8 میلیون تومان برای هر هکتار هزینه در این کار وجود دارد اما اگر با مشارکت عمومی و ذی‌نفعان این کار انجام شود هزینه نصف خواهد شد. این هزینه‌ها تابعی از تراکم بوته در هکتار است.
به گفته وی، در بلندمدت در کمترین حالت 24 میلیارد تومان هزینه برای حل مشکل دشت مسیله وجود دارد که هنوز دولت این هزینه را تعهد نکرده است.
مشکل تأمین نهاده‌ها
مدیرکل منابع طبیعی استان قم در مورد رویکرد اقتصاد مقاومتی در این پروژه‌ها افزود: تأمین نهاده‌های مورد نیاز از جمله چالش‌های بیابان‌زدایی است. تشدید وضعیت گرد و خاک در استان‌های مختلف کشور نیاز به اجرای برنامه‌های کنترل پیشروی بیابان دارد که در این زمینه نیاز به تأمین نهاده‌ها داریم. در این عرصه در کشور یک نوع نابسامانی وجود دارد.
به گفته وی به تازگی در یکی از نهالستان‌هایی که در قالب ماده 3 به بخش خصوصی برون‌سپاری شده تأمین این گیاهان به صورت گلدانی آغاز شده تا نیاز به این گیاهان برای توسعه پوشش گیاهی ایران مرکزی در قم و سایر استان‌ها برطرف شود. چرا که در هر هکتار باید حدود 200 تا 300 بوته کاشته شود و به همین خاطر یکی از معضل‌های همیشه تهیه گیاه گلدانی با کیفیت و قیمت مناسب بوده است.
سجادی افزود: قرار است این نهالستان کاملا مکانیزه و علمی ساخته شود که نهال‌های استان و دیگر استان‌ها را تولید کند و به نوعی در زمینه افزایش بهره‌وری اقتصادی و اشتغال گام برداریم. طرح پروپوزال این کار آماده شده تا این نهالستان در زمینه برنامه‌های اقتصاد مقاومتی واگذار شود.
قطع حقابه‌ها
سجادی با اشاره به ابعاد معضل بیابان‌زایی در دشت مسیله قم اظهار کرد: دشت مسیله حدود 300 هزار هکتار مساحت دارد که 41 هزار هکتار از آن به حالت ناپایداری رسیده است. قطع حقابه‌های رودخانه‌های قره‌چای و قمرود یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد شرایط بحرانی در دشت مسیله است. فقط رودخانه قمرود سالانه 400 میلیون مترمکعب حقابه داشت و رودخانه قره‌چای هم یک و نیم برابر این آب به دشت قم می‌آورد که همه این منابع آبی تمام شده است.
در واقع حدود یک میلیارد مترمکعب از این 2 رودخانه آب وارد دشت مسیله شده و امروز قطع شده است که بدون شک چنین تغییری بدون اثر نیست.
مدیرکل منابع طبیعی استان قم با اشاره به معکوس شدن شیب هیدرولیکی و نفوذ آب‌های فراشور دریاچه نمک به دشت‌های اطراف به دلیل خشکسالی گفت: به همین دلیل حدود 14 هزار هکتار جنگل‌های گز به دلیل پیشروی آب شور دریاچه نمک در این دشت ایجاد شده است که این جنگل‌ها هرچند گونه مطلوب ما نیستند، در هر صورت به تثبیت خاک کمک می‌کنند.
وی افزود: یکی از معضلات جدی در استان قم این است که عرصه سرزمینی قم همیشه بار توسعه همه کشور را به دوش می‌کشد. اجرای بسیاری از پروژه‌های ملی که در عرصه سرزمینی استان قم رخ می‌دهد بسیار به محیط زیست ضربه می‌زند. استفاده از این امکانات برای مردم کشور است اما تخریب برای استان قم.
سجادی معتقد است وقتی قم بار تخریبی توسعه کشور را تحمل می‌کند باید از منابع ملی اعتبارات مناسبی برای جبران این تخریب‌ها اختصاص داده شود.
کاشت گیاه جدید در 400 هکتار
مدیرکل منابع طبیعی استان قم با اشاره به فعالیتهای این اداره کل در زمینه بیابان‌زدایی در استان قم گفت: در زمینه بیابان‌های اطراف کوه‌نمک 15 سال است جسته و گریخته اتفاق‌هایی افتاده است. حدود 3 هزار هکتار در آن منطقه کار شده است. ساخت جنگل‌های بیابانی و بوته‌کاری گونه‌های وحشی اتفاق افتاده است.
«محمدتقی سجادی»، افزود: امسال برای نخستین بار در آن منطقه با مشارکت بخش خصوصی کشت یک گونه را در مساحتی کمتر از 20 هکتار به عنوان نمونه آغاز کردیم. این گونه به نام کاپاریس یک گونه رونده مناطق بیابانی است که میوه هم دارد و استفاده دارویی و خوراکی هم می‌تواند داشته باشد. در نهایت 400 هکتار به این گیاه اختصاص داده خواهد شد.
به گفته وی حسین‌آباد میش‌مست هم یکی دیگر از مناطق بحرانی القای ریزگرد در استان قم است که از اواخر دهه 40 یک سری عملیات بیابان‌زدایی برای تثبیت شن در آن انجام شده است. در ابتدای کاشت حدود 4 هزار هکتار بوده که اکنون به صورت طبیعی تکثیر شده و به 7 هزار هکتار رسیده است. در این منطقه گونه طاق کاشته شده که شن‌های روان را تثبیت کرده‌اند.
سجادی افزود: در این منطقه پیشروی تپه‌های شن روان را به سمت زمینهای کشاورزی، جاده‌ها و تأسیسات را هم داشتیم که به این موضوع باید توجه شود. برنامه‌های حفظ و حراست و قرق را هم در این زمینه داشتیم.
مدیرکل منابع طبیعی استان قم اضافه کرد: در یک نقطه توسعه ریزگرد که شامل تپه‌های شن روان می‌شود، به 8 کیلومتری جاده گرمسار رسیده که این موضوع نگران کننده است.
وی با بیان این که در مورد دشت پیرامونی شهر قم مسائل باید به صورت مدیریتی حل شود گفت: مسأله کمربند سبز شهر قم را داریم که به وسیله شهرداری باید شکل گیرد. همین طور یک سری مسائل مدیریتی داریم که کشاورزانی که مالک اراضی اطراف قم هستند باید برای کشت و کار گونه‌های درختی با نیاز آبی کم اقدام کنند تا عرصه‌ها تثبیت شوند. اگر معدن یا منابع قرضه برای انجام پروژه‌های عمرانی وجود دارد که موجب ایجاد ریزگرد شده است یا باید فعالیتهای این معدن مدیریت شود که کمتر ایجاد ریزگرد داشته باشد یا با مشارکت مالک در قالب طرح معدن سبز، اطراف این معادن یا منابع قرضه پوشش گیاهی ایجاد شود.
منبع: همشهری
