در گوشه‌ای از مجموعه بی‌نظیر حرم حضرت معصومه(س) که خود یکی از زیباترین موزه‌های ایران‌زمین محسوب می‌شود، موزه‌ای بنا شده که هرچند به ظاهر کوچک بیاید، اسرار بزرگی با خود حمل می‌کند.
به گزارش تابناک قم، موزه آستانه حضرت معصومه(س) یکی از قدیمی‌ترین موزه‌های کشور است که هر گوشه‌اش نشان و خاطره‌ای از هویت ایرانی شیعی این مردم دارد. این موزه امروز حامل امانت‌های بزرگ تاریخی در شهر ماست که برخی از آن‌ها به خوبی نگهداری نمی‌شوند. این موزه امروز به توسعه فضای فیزیکی نیاز دارد و در آن شکی نیست اما پیش از آن این ما هستیم که باید توجه و اهمیت بیشتری نسبت به این میراث تاریخی ارزشمند قائل شده و سری به این گنجینه اسرار در گوشه شهرمان بزنیم.
«بهزاد یوسف‌زاده» نزدیک به 25 سال در موزه آستانه حضرت معصومه(س) خدمت کرده است و از بهترین کسانی است که می‌تواند حال و هوای این روزهای موزه آستانه حضرت معصومه(س) را شرح دهد.
نخستین موزه قم
یوسف‌زاده در گفت و گو با همشهری با بیان این که در ایران پیدایش موزه از زمان ناصرالدین‌شاه آغاز شد، اظهار کرد: با توجه به مسافرت‌هایی که وی به فرنگ داشته به این فکر افتاد که در ایران هم موزه ایجاد کند. در آن سال‌ها تعداد محدودی اشیا در موزه‌ها جمع‌آوری شده و افراد خاصی از آن بازدید می‌کردند.
این کارشناس موزه افزود: در سال 1295 شمسی در مدرسه دارالفنون یک موزه معارف ایجاد شد که بعدها به ساختمان مسعودیه تهران منتقل شد. با توجه به این که امتیاز حفاری‌ها در باستان‌شناسی به فرانسوی‌ها واگذار شده بود کاوش‌های زیادی شکل گرفته و به این فکر افتادند که موزه ملی در ایران دایر شود.
به گفته وی، آندره گدار، معمار و باستان‌شناس فرانسوی 30 سال در ایران فعالیت داشته و پیشگام تأسیس موزه بوده، طراحی موزه ملی یا موزه ایران باستان را انجام داد که ساختمانش تأثیر پذیرفته در طاق کسری است. در واقع این موزه در سال 1316 به عنوان نخستین موزه جامع تأسیس شد.
یوسف‌زاده افزود: از این زمان شاهد شکل‌گیری موزه‌ها در شهرهای مختلف ایران هستیم و موزه آستانه قم هم در همان سال‌ها شکل گرفت.
وی پیشینه باستان‌شناسی 7 هزار ساله قم را که در حفاری‌های علمی اثبات شده مورد تأکید قرار داد و گفت: علاوه بر این قم به عنوان پایگاه تشیع و مهد پرورش علما و مراجع تقلید جایگاه خاصی دارد و به ویژه وجود بارگاه حضرت معصومه(س) یک پایگاه مقدس مذهبی از قم می‌سازد. به همین دلیل بود که یکی از نخستین موزه‌ها که در استان‌ها شکل گرفت، موزه آستانه مقدسه است.
وجود 2 هزار نسخه خطی
این کارشناس موزه با بیان این که بیش از 6 هزار قلم اثر شاخص تاریخی در موزه آستانه حضرت معصومه(س) نگهداری می‌شود که در 25 بخش قابل بررسی است، اظهار کرد: 2 هزار نسخه خطی در این موزه وجود دارد که قدمتی از قرن دوم تا دوران معاصر دارد. بزرگ‌ترین قرآن کشور از دوره قاجار در موزه آستانه نگهداری می‌شود که 120 کیلوگرم وزن دارد.
قرآنی مربوط به دوره فتحعلی‌شاه در این موزه وجود دارد که تمام اوراق آن از کرباس تهیه شده که فقط 2 نمونه از آن در کشور وجود دارد. 9 جلد قرآن کوفی که متعلق به قرون اولیه اسلامی است و یکی از آن‌ها تاریخ قرن ششم روی آن حک شده است. دختران فتحعلی‌شاه قاجار، محمد مؤمن‌اردستانی و نیریزی از استادان خوشنویسی هستند که آثارشان در موزه آستانه نگهداری می‌شود.
وی درباره دیگر اشیای قیمتی این موزه ادامه داد: بیش از 700 نمونه کاشی داریم که از نظر نوع و جنس و طرح‌هایی که در آن به کار رفته اهمیت دارد. بخش عمده‌ای از این کاشی‌ها مربوط به بقعه علی‌بن جعفر(ع) است که 100 سال پیش به موزه منتقل شده است. کاشی‌های زرین‌فام هم در این موزه قرار دارد که مربوط به قرن هفتم و هشتم است.
قدیمی‌ترین کاشی تاریخ‌دار ایران
یوسف‌زاده با بیان این که بخشی از کاشی‌ها مربوط به مرقدهای حرم مطهر بوده که با توجه به تغییرهایی که باید انجام می‌شده به موزه منتقل شده است، اظهار کرد: قدیمی‌ترین کاشی تاریخ‌دار ایران در این موزه نگهداری می‌شود که مربوط به سال 602 است. نمونه‌های جالب توجهی از این کاشی‌ها در موزه‌های لوور، لس‌آنجلس و... نگهداری می‌شود.
شهر قم این روزها به یک موزه عمومی دیگر به جز موزه آستانه هم نیاز دارد. موزه‌ای که اشیای گرانقدری را که از کاوش‌های باستانی در مناطقی مانند قلی‌درویش به دست می‌آید، نگهداری کند. این موزه هم می‌تواند بهانه‌ای برای رجوع به هویت شهر قم باشد و هم یادگارانی برای آیندگان به جا بگذارد و از طرفی مانع از بین رفتن این اشیای پرقیمت خواهد شد.
موزه آستانه نخستین موزه وقفی عمومی در ایران
کارشناس موزه با بیان این که بارگاه حضرت معصومه(س) به تنهایی یک موزه جامع است که بسیاری از ظرایف هنری و تاریخی را در خود جای داده است، گفت: یکی از برکت‌های وجود این بارگاه ایجاد موزه در قم بوده است. در زمان قاجار به مرور آثار مختلفی که به حرم اهدا می‌شده انباشته شده و مسئولان را به این فکر انداخت که عمده این آثار از نظر ملی جالب توجه است و ارزش ایجاد یک موزه را دارد.
آن طور که «بهزاد یوسف‌زاده» گفت: موزه آستانه مقدسه نخستین موزه وقفی عمومی در ایران محسوب می‌شود که در آبان‌ماه1314 شمسی افتتاح شده است.
وی با بیان این که آندره گدار یکی از کسانی است که در راه‌اندازی موزه قم اثرگذار بوده، اضافه کرد: موزه قم ابتدا در انتهای مسجد بالاسر در مسجد مطهری فعلی راه‌اندازی شد و آثار را در محلی به نام خزانه در این مکان نگهداری می‌کردند. بعدها این آثار به ساختمان موزه جدید منتقل شد.
یوسف‌زاده بیان کرد: روز افتتاح موزه مراسم مفصلی برگزار شده و تعداد زیادی از وزیران از جمله محمدعلی فروغی، علی‌اصغر حکمت و اسفندیاری، رئیس مجلس، در این مراسم حضور داشتند و علی‌اصغر حکمت در این روز سخنرانی کرد.
به گفته وی نخستین رئیس موزه قم به نام محمود راد یک سال مسئولیت موزه را بر عهده داشت و پس از او سپهبدی مسئول موزه می‌شود. در سال 53 به فکر افتادند بنای جدیدی برای موزه ایجاد کنند. مکان فعلی در گذشته یک مهمان‌خانه بوده که تصمیم گرفتند موزه را به این محل منتقل کنند.
برای پیوستن به کانال رسمی تابناک قم در تلگرام میتوانید از لینک های زیر استفاده نمایید:
منبع: تابناک
