«اوتیسم » یا بیماری درخودماندگی از بیماری‌های بسیار جدی گروه بیماری‌های رشدی اختلالات طیفی است. شدت و علائم این بیماری در افراد مختلف، بسیار متفاوت است و در نخستین سال‌های کودکی یعنی تا پیش از فرارسیدن سن سه‌سالگی ظاهر می‌شود، هرچند همه گونه‌های اوتیسم بر توانایی برقراری ارتباط با دیگران توسط کودک مؤثر است ولی این‌گونه به نظر می‌رسد که یک اختلال در سیستم عصبی موجب صحیح عمل نکردن مغز می‌شود و در ایجاد و رشد این بیماری بسیار تأثیرگذار است.
در این راستا با رضا سلیقه مدیرکل بهزیستی در ارتباط با بیماری اوتیسم و علائم آن گفت و گو کردیم.
گسترش بیماری اوتیسم چگونه است و آیا درمانی برای این بیماری وجود دارد؟
شمار کودکان مبتلا به اوتیسم هر روز در حال رشد است و هنوز درمان کاملی برای درمان این بیماری وجود ندارد ولی درمان جدی و به‌موقع اوتیسم تغییرات شگرفی در زندگی کودکان مبتلابه بیماری ایجاد می‌کند.
بیماران مبتلا به اوتیسم با چه مشکلاتی دست به گریبان هستند؟
اختلال در بیماران اُوتیستیک موجب عدم توانایی مغز در رفتارهای اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی می‌شود، کودکان و بزرگسالان اوتیستیک در زمینهٔ ارتباط کلامی و غیرکلامی، رفتارهای اجتماعی، فعالیتهای سرگرم‌کننده و بازی با مشکلاتی دست به گریبان هستند. اوتیسم یکی از پنج بیماری است که در مجموع به آنها اختلالات نافذ رشد نیز می‌گویند.
نخستین نشانه ابتلا به بیماری اوتیسم چیست؟
علائم و نشانه‌های بیماری اوتیسم بیشتر اوقات پیش از سن سه‌سالگی شروع به ظهور می‌کنند. در اوایل والدین کودک مبتلا به اوتیسم متوجه می‌شوند که کودکشان نمی‌تواند سخن بگوید و مانند سایر کودکان هم سن خود رفتار کند، هرچند ممکن است که این کودک مانند سایر کودکان هم سن خود شروع به صحبت کند ولی بعداً مهارت‌های کلامی خود را از دست می دهد.
علائم کلی بیماری اوتیسم چیست؟
تأخیر در یادگیری و در صحبت کردن و یا ناتوانی در سخن گفتن از جمله علائم این بیماری است. همچنین کودک ممکن است ناشنوا به نظر برسد. انواع رفتارها امکان دارد در وی دیده شود و یا بازی‌های تکراری انجام دهد. برای مثال به صورت مداوم تاب بخورد یا علاقه غیرطبیعی به بعضی از اشیاء داشته باشد، در صورت تغییر برنامه همیشگی و عادی زندگی ناراحتی بکند. ناتوانی در گفتن اسم، برقراری ارتباط چشمی، اجتناب از نوازش شدن و بغل شدن، ناتوانی از شروع مکالمه و صحبت با دیگران، ناتوانی در حفظ مکالمات، حساس بودن به نور، صدا و یا لمس شدن و در عین حال بی‌توجهی به درد، عادات غذایی عجیب همچون خوردن تعداد کمی از انواع غذا و یا خوردن مواد غیرخوراکی همچون گچ یا خاک، رفتار خود زنی مثل کوبیدن سر به زمین یا دیوار از علائمی است که می توان کودکان مبتلابه اوتیسم را از سایر کودکان شناسایی کرد.
زندگی کودکان مبتلا به اوتیسم چگونه می گذرد؟
زمانی که این کودکان بزرگتر می‌شوند بعضی از آنها ممکن است بیشتر علاقه ارتباط با دیگران داشته و کمتر دچار پریشانی شوند. بعضی دیگر نیز تقریباً سبک زندگی نزدیک به سبک زندگی سالم و عادی دارند. با این وجود سایر این کودکان همچنان در مهارت‌های زبانی و اجتماعی دچار مشکل می‌شوند و دوران نوجوانی و بلوغشان بیماری آنها را شدیدتر کند.
یادگیری مهارت در مبتلایان به اوتیسم چگونه است؟
اغلب کودکان مبتلابه اوتیسم در یادگیری علم و مهارت کند بوده و بعضی از آنان نشانه‌هایی از هوش پایین را نشان می‌دهند. سایر کودکان مبتلابه اوتیسم در یادگیری مشکلی ندارند اما در ارتباط اجتماعی، کلامی و زندگی طبیعی مشکل دارند، تعداد کمی از کودکان به اوتیسم مبتلا می‌شوند به‌صورت بالقوه، توانایی‌های بالایی داشته و مهارت‌های مثال‌زدنی در بعضی از مهارت های خاص از خود نشان می‌دهند.
چه عواملی خطر ابتلا به اوتیسم را افزایش می‌دهد؟
نژاد و یا ملیت در بیماری اوتیسم تاثیر ندارد و ممکن است هر نژاد یا ملیتی دچار بیماری اوتیسم شوند، اما عواملی خاص می‌توانند خطر این بیماری را افزایش دهد. این عوامل شامل جنسیت کودک نیز می‌شود که در پسرها چهار تا پنج برابر بیشتر خطر ابتلا به بیماری اوتیسم وجود دارد. در خانواده‌هایی که یک کودک مبتلا به اوتیسم وجود دارد، خطر اینکه کودکی دیگر به چنین بیماری مبتلا شود بیشتر است. کودکانی که بیماری خاصی دارند بیشتر از کودکان سالم در خطر ابتلا به بیماری اوتیسم هستند. همچنین ممکن است بین سن والدین و ابتلای کودک به اوتیسم رابطه‌ای وجود داشته باشد. اعتقاد بر این است که فرزندان والدین بزرگسال بیشتر از دیگران در خطر ابتلا به این بیماری هستند ولی با این‌حال تحقیقات بیشتری در این رابطه لازم است.
چگونه می توان از بیماری اوتیسم جلوگیری کرد؟
هنوز هیچ راهی برای پیشگیری از ابتلای کودک به اوتیسم یافت نشده است. با این‌وجود با درمان به موقع،بیماری بهبود یافته و مهارت‌های اجتماعی و کلامی کودک افزایش پیدا می‌کند. اگر کودکی مبتلابه اوتیسم است باید با مراجعه به مشاوران و متخصصان برای آشنایی با راه‌های مختلف بهبود کودک به وی کمک کرد، زیرا درمان به‌موقع می‌تواند برای کودک مفید باشد و زندگی را برای او آسان‌تر کرده و از افزایش شدت بیماری اوتیسم پیشگیری کند.
آیا بیماری اوتیسم متأثر از جنسیت یا وضعیت اجتماعی است؟
بیماری اُوتیسم در سراسر دنیا وجود دارد ولی این بیماری در پسران بیشتر از دخترها دیده شده است به‌عبارت‌دیگر نژاد، مکان زندگی، میزان سواد، وضعیت مالی، نوع اعتقاد و شیوه زندگی تأثیری در شانس بروز بیماری اُوتیسم ندارند. آنچه باید مورد توجه خانواده‌ها باشد این است که باید در نظر داشت این کودکان با درمان مناسب و به‌موقع می‌توانند مطالب را بیاموزند و رفتارهای درست را از خود نشان دهند و در آینده مانند افراد عادی به زندگی خود ادامه دهند. اما به دست آوردن این اهداف نیازمند درمان به‌موقع و درست است. هر شخص اُوتیستیک مانند بقیه افراد جامعه دارای شخصیت مختص به خود است. بعضی از این کودکان ممکن است که از نظر گفتاری تأخیر کمی داشته و بتوانند با کمی کمک، ارتباط کلامی مناسبی را با دیگران برقرار کنند ولی همین کودکان ممکن است از نظر ارتباطات اجتماعی رفتار مناسبی را از خود نشان ندهند. گاهی ممکن است این کودکان برای شروع صحبت و تبادل کلامی مشکل داشته باشند. افراد اوتیستیک معمولاً در مکالمات، یک‌طرفه رفتار می‌کنند یعنی فقط در رابطه با چیزی که خود علاقه دارند صحبت می‌کنند و از صحبت‌های طرف دوم چیزی نمی‌فهمند.
درک علاقه و عاطفه در بیماران اوتیسم چگونه است؟
کودکان اُوتیستیک علاقه و عاطفه خود را در رابطه با اطرافیان نشان نمی‌دهند ولی این مورد هم مانند سایر موارد می‌تواند استثناء داشته باشد و والدین نباید از نشان دادن علاقه خود به کودک کوتاهی کنند و باید محبت خود را در برابر کودک به‌طور طبیعی بروز دهند تا کودک از آنان به‌تدریج نشان دادن احساسات خود را بیاموزد.
چه عللی موجب بروز اُوتیسم می‌شود؟
تاکنون هیچ علت مشخصی برای اُوتیسم کشف نشده ولی مشخص است که عملکرد غیرعادی مغز موجب ایجاد حالات اُوتیسم می‌شود. اسکن‌های مغزی در بعضی موارد نشان داده است که مغز کودکان اوتیستیک از نظر اندازه و ساختار با مغز کودکان سالم متفاوت است. احتمال انتقال از طریق ژنتیک وجود دارد و در بعضی از خانواده‌ها مشاهده شده است که اُوتیسم مانند بیماری‌های ژنتیکی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود که این خود می‌تواند تئوری ژنتیکی بودن اُوتیسم را در بعضی موارد ثابت کند ولی در بسیاری از موارد هم سابقه اُوتیسم در خانواده و یا اقوام وجود ندارد. بعضی از کودکان نیز در بدو تولد نشانه‌های از اُوتیسم دارند ولی این مورد هم عمومیت ندارد. آنچه مهم است هنوز محققین نتوانسته‌اند علت خاصی را به تنهایی برای ایجاد بیماری اُوتیسم کشف کنند که در این راستا می‌توان برخی علت‌ها را در بروز آن مؤثر دانست.
بیماری اوتیسم چگونه قابل‌تشخیص است؟
برای تشخیص این بیماری هیچ آزمودن پزشکی وجود ندارد باید رفتار یک کودک، ارتباط و سطح رشد ذهنی کودک به‌دقت بررسی شود. از آنجایی که بعضی از علائم این بیماری با بعضی از بیماری‌های دیگر مشترک است ممکن است پزشک متخصص آزمایش‌ها و آزمودن‌های پزشکی متفاوتی را برای کودک تجویز کنند تا از وجود یا عدم وجود مشکلات دیگر در کودک اطمینان پیدا کند. در هر صورت با بررسی کوتاه در یک جلسه ممکن نیست که بتوان به صورت قطعی وجود اُوتیسم را در کودکی ثابت کرد بلکه مشاهدات والدین و بررسی کامل مراحل رشد کودک از مراحل تشخیص اُوتیسم در کودک است.
آیا بیماران مبتلا به اوتیسم معلولان ذهنی هستند؟
اوتیسمی‌ها برخلاف باورهای عمومی معلول ذهنی نیستند، فقط 35 درصد از آنها عقب‌ماندگی ذهنی دارند و بقیه، اغلب صاحب استعدادهایی فوق‌العاده در برخی از زمینه‌ها هستند. بیماران اوتیسمی کندی و تیزی حواس دارند به طوری که مثلا ممکن است بتوانند صدای وزوز لامپ مهتابی را بشنوند اما متوجه شما که روبه‌رویشان ایستاده‌اید، نشوند.
در قم چند کودک اوتیسمی شناسایی شدند؟
در سطح قم 160 کودک که دارای پرونده پزشکی هستند شناسایی شدند که از این شمار 100 نفر از این کودکان پسر و 60 نفر از آنها دختر هستند.
منبع: فارس
