استان قم این روزها حال و روز خوبی ندارد. دشت‌هایی که هر سال یک متر نشست دارند و نیم قرن است اسم‌شان در فهرست دشت‌های ممنوعه نوشته شده است.
به گزارش تابناک قم، حدود 2 ماه پیش بود که رئیس مرکز ملی خشکسالی، قم را از جمله استان‌هایی در کشور دانست که در حال دست و پنجه نرم کردن با خشکسالی شدید هستند و در میان یک دوره طولانی خشکسالی اسیر شده‌اند. هشداری که در کنار اعداد و ارقام منابع آبی در استان قم، بهانه کاملی برای نگرانی از آینده استان را فراهم می‌کند.
استان قم این روزها حال و روز خوبی ندارد. دشت‌هایی که هر سال یک متر نشست دارند و نیم قرن است اسم‌شان در فهرست دشت‌های ممنوعه نوشته شده است.
رودخانه‌هایی که سال‌هاست یک قطره آب در آن‌ها جریان ندارد و سدی که به لجنزار تبدیل شده، همه از عوامل ترس از آینده در این استان هستند.
استان قم در سال‌های اخیر با هزینه 1500 میلیارد تومانی گران‌ترین طرح انتقال آب در کشور را به خود اختصاص داد تا برای جبران بحران خشکسالی آب شرب خود را از سرشاخه‌های دز تأمین کند. با این حال هنوز هم قم در کنار تهران بحرانی‌ترین شهر تأمین سرانه آب در کشور است. در واقع سرانه متوسط 1500 مترمکعب در سال است که در قم و تهران 500 مترمکعب است. این در حالی است که حدود 35 سال پیش این سرانه 4 هزار مترمکعب بود.
کاهش میانگین بارندگی به صورت چشمگیر در شهر قم از دیگر گرفتاری‌های خشکسالی است و علاوه بر این تناوب بارش فصلی به هم خورده است؛ یعنی در گذشته 30 درصد از بارندگی در پاییز، 40 درصد زمستان، 20 درصد بهار و 2 درصد تابستان رخ می‌داد که امروز کاملا این تناوب به هم خورده و مردم شاهد زمستانی بوده‌اند که یک درصد هم بارندگی نداشت و گاهی در 48 ساعت به‌اندازه یک سال بارندگی آمده است.
هیچ منبع آب باکیفیتی باقی نمانده است
مساحت 11 هزار کیلومتری استان قم منطقه‌ای است که در انتهای حوضه آبریز قرار داد و همین موقعیت جغرافیایی، مشکلات مربوط به خشکسالی را صد چندان کرده و در واقع موجب پدید آمدن خشکسالی غیر هواشناسی برای استان شده است.
هشداری که مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان قم در این زمینه می‌دهد این است که دیگر در استان قم هیچ منبع آب باکیفیتی باقی نمانده و زندگی مردم باید بر اساس منابع آبی خارج از استان که آن‌ها هم محدودیت‌های فراوان دارند، تأمین شود.
«علیجان صادق‌پور»، با اشاره به هزینه‌های هنگفت انتقال و تصفیه آب برای تأمین آب شرب شهروندان قمی گفت: سرانه مصرف آب در شهر قم با متوسط بارندگی 150 میلی‌متر در سال، 160 لیتر است در حالی که این میزان در کشورهای اروپایی با متوسط بارندگی بیش از هزار میلی‌متر در سال، فقط 100 لیتر است. مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان قم با بیان این‌که مردم همچنان به کمبود آب باور ندارند، اظهار کرد: باید استفاده درست از آب و پرهیز از اسراف را از خودمان شروع کنیم تا در جامعه نهادینه شود.
به گفته وی فرهنگ‌سازی مهم‌ترین و نخستین موضوعی است که باید در این زمینه به آن توجه ویژه شود تا به کمک مشارکت مردم، مصرف آب به حد بهینه برسد.
در این مورد شرکت آب و فاضلاب به برنامه‌های آموزشی در مدارس و اداره‌ها و... روی آورده تا مردم را با خطری که در نزدیکی‌شان وجود دارد، آشنا کند.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری قم با اشاره به این که حدود 18 تا 20 درصد هدررفت آب در استان صورت می‌گیرد، گفت: بخشی از این آب‌ها به خاطر احصای غلط مصرف و برخی هم به علت نصب کنتورهای غیرمجاز آب است که در این زمینه نیازمند همکاری دستگاه‌های نظارتی هستیم تا یا ایجاد نظم و مصرف صحیح آب نظارت‌ها را شدت دهند.
3800 چاه غیرمجاز
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای قم هم از وجود 3800 حلقه چاه غیر مجاز در استان قم یاد می‌کند که شرایط را برای مدیریت منابع آبی بسیار سخت کرده است.
«احمد حاج‌حسینی‌مسگر» گفت: البته همه مشکل هم به برداشت از چاه‌های غیرمجاز مربوط نمی‌شود بلکه بخشی از مشکل به چاه‌های مجازی برمی‌گردد که برداشت‌های غیرمجاز دارند.
به گفته وی استفاده دوبرابر ثبت‌شده در پروانه‌های بهره‌برداری چاه‌های مجاز سبب شده است 250 میلیون مترمکعب اضافه برداشت از چاه‌های مجاز در استان قم انجام می‌شود.
در سال‌های اخیر شرکت آب منطقه‌ای با نصب کنتورهای هوشمند تلاش کرد تا جلوی این برداشت‌های غیرمجاز را بگیرد.
در حال حاضر 2 منبع ذخیره آب در استان قم وجود دارد که 34 میلیون مترمکعب آب در سد 15 خرداد و کمتر از 40 میلیون مترمکعب آب در سد کوچری ذخیره شده است.
کمبود اعتبار برای کنترل تبعات خشکسالی
رئیس سازمان برنامه و بودجه استان قم هم از معضل اعتبارها در زمینه کنترل تبعات خشکسالی و ریزگردها در قم می‌گوید.
«سیدحسن رضوی»، با اشاره به طرح‌هایی که در زمینه انتقال پساب از جنوب تهران برای تأمین حقابه‌های زیست‌محیطی وجود دارد، افزود: مشکل این طرح‌ها منابع مالی است.
رئیس سازمان برنامه و بودجه استان قم با اشاره به این‌که مشکلات مالی روند اجرای این طرح‌ها را به تأخیر انداخته است، اضافه کرد: در این مدت تغییراتی در تخصیص‌های وزارت نیرو اتفاق افتاده است اما همچنان عدد و رقمی را استان پیگیری می‌کند.
وی اظهار کرد: تلاش ما این است که این طرح از اعتبارهای سفر مقام معظم رهبری بهره‌مند شود که البته مشکلاتی در این موضوع وجود داشت.
رضوی معتقد است در بحث ریزگردها مهم‌ترین کار توسعه منابع طبیعی و کاشت بوته‌ها در مناطق بیابانی و همچنین مالچ‌پاشی است.
رئیس سازمان برنامه و بودجه استان قم تأکید کرد: این موضوع هم نیاز به تأمین منابع دارد چرا که این کار برای هر هکتار 4 میلیون تومان هزینه دارد. این درختچه‌ها نیاز به آب چندانی ندارند و پس از مدتی از سفره‌های زیرزمینی تغذیه می‌کنند.
به گفته وی، چیزی که مشکل ما را امروز حل می‌کند، بوته‌کاری 100 هزار هکتار زمین است که چنین عملکردی نیاز به توان مالی و نیروی انسانی دارد.
رضوی با اشاره به کارهای متعدد روی زمین مانده در این زمینه اظهار کرد: برنامه‌ریزی ما برای سالی 10 هزار هکتار بوته‌کاری است که اگر همین هم محقق شود باز نکته مثبتی است چرا که در استان مجموع عملکرد در 20 سال گذشته به 10 هزار هکتار نمی‌رسد.
وی در عین حال از تأمین نشدن منابع مالی در این زمینه گلایه کرد و گفت: امسال بودجه ابلاغی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم نزدیک به 4/5 میلیارد تومان بوده است در حالی که این اداره‌کل برای اجرای طرح‌های بیابان‌زدایی در 100 هزار هکتار زمین نیازمند 500 میلیارد تومان اعتبار است.
احیای حقابه‌های زیست‌محیطی
رئیس سازمان برنامه و بودجه استان با بیان این‌که چند کانون بحرانی القای ریزگرد شناسایی شده و اقدام‌های پایلوتی خوبی در این مورد انجام شده که اثرگذار هم بوده است، بیان کرد: احیای حقابه‌های زیست‌محیطی استان هم موضوع دیگری است که مدیریت استان آن را پیگیری می‌کند و وزارت نیرو هم کلیت مطلب را پذیرفته که قطع شدن این حقابه‌ها تبعات منفی شدیدی داشته و باید برای جبران این موضوع برنامه‌ای داشت.
روش دیگری که وی به آن اشاره می‌کرد ترسیب کربن است. به گفته رضوی این روشی است که در برخی استان‌ها جواب داده و با سازمان ملل به صورت مشترک پیش برده می‌شود.
وی افزود: در این برنامه‌ها مردم در همه مراحل دخیل می‌شوند و در این طرح قم مبنا قرار داده شده تا مردم مبنای طرح ترسیب کربن شوند.
در هر صورت بر اساس آنچه رضوی گفته است، اعتباراتی که استان قم برای مقابله با خشکسالی و ریزگردها به آن نیاز دارد بسیار بیش از چیزی است که در حال حاضر دولت در نظر می‌گیرد و اجرای برنامه‌های مفید در این زمینه بدون نگاه ویژه دولت کار بسیار سختی خواهد بود.
منبع: همشهری
