«سیدمحسن محسنی»، یکی از قم‌پژوهان استان، که تخریب آثار تاریخی برای او همیشه دغدغه ایجاد کرده، در فهرستی به تعدادی از این آثار اشاره کرده است.
به گزارش تابناک قم، برخی از آثار تاریخی تخریب‌شده شامل این موارد است:
1- مدرسۀ دارالشفا (صفویه - قاجاری): این اثر در سال 1361- 1362 به کلی تخریب شد.
2- قلعه دختر قم (ساسانی): قلعه دختر در بهار سال 1362 برای نصب توپ ضد هوایی تخریب شد؛ همچنین حاشیۀ تپه‌ای که قلعه بر آن قرار داشت در بهار سال 1388 تسطیح شد. در مجلد اول از جلد سوم آثار ایران که به زبان فرانسه در سال 1938 به چاپ رسیده ذکری از قلعه دختر قم می‌رود: «این بنای کوچک در یک کیلومتر و نیمی شهر و بر کنار جاده سلطان‌آباد (اراک) و بر فراز تپه‌ای ساخته شده است و شامل چهار طاقی است.»
3- بقعۀ بابامسافر (صفوی): این اثر در باغ‌شاه مجاور باغ‌پنبه واقع شده بود و در تیر 1365 به کلی تخریب شد.
4- مسجد باغ‌پنبه (ناصری): این اثر در اوایل دهه 60 به کلی خراب شد.
5- کتیبه‌های اطراف صحن نو (قاجاری): این کتیبه‌ها نوشته میرزاآقا خمسه به خط نستعلیق بود و هر مصراع روی کاشی بزرگی نوشته شده بود. بر اثر نصب پلاکارد و میخ‌کوبی، بعضی از کاشی‌ها از بین رفته و کاشی‌هایی را هم که نام ناصرالدین‌شاه را داشته، برداشته‌اند؛ همچنین بخشی از شعرها را به کلی برداشته‌اند. کتیبه‌های برداشته شده را دوباره کار گذاشته‌اند، چون برداشتن کتیبه‌ها به دلیل تعمیر بوده است.
6- سنگ قبر فتحعلی‌شاه (قاجاری): سنگ قبر فتحعلی‌شاه سنگ قبر نفیسی است و توصیف آن در کتاب‌های آن عهد (قاجاری) آمده است. مدتی شایع بود که این سنگ قبر را برداشته‌اند و معلوم نیست به کجا برده‌اند. همچنین شنیده شده که در دوران گذشته که عده‌ای قصد تخریب قبرهای سلاطین را داشتند، شخصی علاقه‌مند به آثار تاریخی که در آستانه کار می‌کرد (مرحوم فروغی) روی آن را با موزاییک پوشاند تا از آفت‌ها مصون بماند. این سنگ اکنون در موزۀ آستانه قرار دارد.
7- کتیبه‌های بیمارستان فاطمی (پهلوی اول): این اثر به خط عمادالکتاب بوده است. قسمت‌هایی از آن که حاوی نام پهلوی اول بوده از بین رفته است. در اواسط دهه 60 این بیمارستان به کلی تخریب شد.
8- بازار کهنه (صفوی و ماقبل): بازار کهنه، بازار قدیمی شهر است که قسمت‌های عمده آن خراب شده است. این اثر نشان‌دهندۀ بافت سنتی و کهنه شهر بود.
9- سردر تیمچه (قاجاری): بهمن سال 63 به دلیل بمباران هواپیماهای عراقی، طاق بازار مقابل تیمچه از بین رفت و خطر بزرگی از خود تیمچه مرتفع شد.
10- امامزاده عبدالله قلعه‌چم (قاجاری): اوایل فروردین 66 در قلعه‌چم مشاهده شد که ساختمان امامزاده عبدالله(ع) به کلی تخریب شده و ساختمان دیگری به سبک تازه‌ای ساخته شده است. اطراف قبر را اتاقی شیشه‌ای گذاشتند و درون بقعه را سنگ مرمر کردند.
11- شاه‌سیدعلی (قاجاری): این اثر هم به کلی در دهه‌های گذشته به کلی تخریب شده است.
12- مزار خاکفرج / امامزاده احمد (صفوی و ماقبل): یکی از مزارهای کهن شهر قم، مزار خاکفرج است. این اثر را در سال 73 پس از برداشتن بناهای اطرافش فقط با حفظ گنبد آن، با نمای آجری بازسازی کردند و قبرستان آن را به کلی خراب و جایش چمن‌کاری کردند. باغ پشت آن را نیز برای ساختن یک درمانگاه از بین بردند. بهار 1395 مجددا گنبد آن را به قصد تعمیر جدید برداشتند.
13- مدرسه حاج ملامحمد صادق (قاجاری): اواخر دهه 60 نیمی از این اثر را تخریب کردند. مدرسه حاج ملامحمدصادق در تابستان 1377 کاملا تخریب شد تا مدرسه‌ای نو به جای آن بسازند.
14- خانه استاد علی‌اصغر فقیهی (پهلوی دوم): این خانه که در خیابان باجک واقع شده بود، در بهار 1388 تخریب شد.
15- کاروانسرا سنگی (مقابل دامشهر): یکی از دیوارهای کاروانسرا سنگی بهار امسال بر اثر باران‌های سنگین فرو ریخت. این کاروانسرا، که در جاده جعفریه قرار دارد، از بناهای دوره سلجوقی است. مصالح آن از سنگ و ملات است و جزو آثار ملی به ثبت رسیده است. محل آن تقریبا مقابل دامشهر کنونی است. پیش‌تر 2 طاقی کوچک آجری نیز مقابل آن بود که ساختمان آنها متأخر به نظر می‌رسید و بر اثر جاده‌سازی 2 3 سال پیش از بین رفت. قسمتی از بنا نیز در بارندگی‌های سال 1390 ویران شد. میراث فرهنگی در ابتدای سال 1391 و 1393 تعمیر مختصری در این اثر انجام داد؛ ولی این بازسازی ادامه نیافت. این اثر تاریخی قبل از ثبت، محل نگهداری دام بود.
منبع: همشهری
