به بهانه حکم رهبر معظم انقلاب؛
تقریبا هیچکدام از سیاستگذاران و مدیران اجرایی سابق در انتصابات جدید حضور ندارند که البته نافی زحمات و تلاش این بزرگواران نیست اما به روشنی و صراحت این پیام را به مخاطب می دهد که رهبر انقلاب، خواهان تغییر جدی در سیاست ها و برنامه های حوزه خراسان هستند تا زمینه‌ی بالندگی و ظهور دهها نظریه‌پرداز در هر یک از عرصه‌های مورد نیاز جامعه‌ی اسلامی پدید آید.
به گزارش تابناک قم، رهبر معظم انقلاب اسلامی در حکمی دبیر و اعضای شورای عالی، و مدیر حوزه‌ی علمیه خراسان را منصوب کردند. بر این اساس حضرات آیات و حجج اسلام آقایان سید حسن مرتضوی، رجبعلی رضازاده، مهدی مروارید، سید احمد علم الهدی، سید ابراهیم رئیسی، محمدباقر فرزانه و سیّد مصباح عاملی به عضویت شورای عالی حوزه و جناب آقای فرزانه به دبیری این شورا و جناب آقای عاملی به مدیریت حوزه علمیه خراسان منصوب شدند.
این حکم از جهات مختلف قابل توجه و بررسی است:
تغییر ساختار اداری و مدیران حوزه خراسان
نخستین و شاید مهمترین نکته از حکم رهبر انقلاب، تغییر جدی در ساختار اداری و ترکیب مدیران و سیاستگذاران حوزه علمیه خراسان است.
پیش از این، حوزه علمیه خراسان دارای یک مدیر عالی بود که مرحوم آیت الله واعظ طبسی بودند و ایشان چند نفر از فضلای حوزه را به عنوان اعضای شورای برنامه ریزی مدیریت حوزه علمیه خراسان منصوب کرده بودند و همچنین حجت الاسلام والمسلمین فرجام نیز مدیریت اجرایی حوزه را بر عهده داشت که رهبر انقلاب با حکم خود، اولا این ساختار را به کلی تغییر دادند و ثانیا چهره سیاستگذاران و مدیران حوزه را به طور کامل تغییر دادند که در خور تامل است به طوری که اولا یک شورای عالی برای حوزه خراسان تعیین کردند و عملا شورای برنامه ریزی منحل شد که اگرچه ممکن است به لحاظ کاکردی شباهت زیادی به هم داشته باشند اما به نظر می رسد که تعیین جایگاهی به عنوان " شورای عالی" که پیش از این تنها شبیه آن در حوزه علمیه قم یافت می شد، به منزله ایجاد جایگاهی بالاتر، جدیدتر و جدی تر برای عرصه تصمیم گیری و سیاستگذاری برای حوزه علمیه خراسان است.
چه آنکه رهبر انقلاب در سفرهای قبلی به شهر مقدس قم و دیدار با اعضای "شورای عالی" در این حوزه مبارکه نیز، مهمترین وظیفه "شورای عالی" را سیاستگذاری و تعیین اصول اساسی و پرهیز از ورود به امور جزیی و اجرایی دانسته بودند که خود، بیانگر جایگاه ویژه این "شورا" چه در حوزه قم و چه در حوزه خراسان است.
نکته بعدی تغییر ساختار قبلی مدیریت یعنی مدیرعالی و مدیر اجرایی است. به طوری که دیگر خبری از هیچکدام از این مناصب نیست و یک مدیر برای حوزه علمیه خراسان منصوب شده است و البته شورای عالی نیز از طریق دبیر شورا، مصوبات و سیاستگذاری و ابلاغ آن به مدیریت حوزه را دنبال خواهد کرد.
نکته مهمتر بعدی این است که تقریبا هیچکدام از سیاستگذاران و مدیران اجرایی سابق در انتصابات جدید حضور ندارند که البته نافی زحمات و تلاش این بزرگواران نیست اما به روشنی و صراحت این پیام را به مخاطب می دهد که رهبر انقلاب، خواهان تغییر جدی در سیاست ها و برنامه های حوزه خراسان هستند تا زمینه‌ی بالندگی و ظهور دهها نظریه‌پرداز در هر یک از عرصه‌های مورد نیاز جامعه‌ی اسلامی پدید آید.
ناگفته پیداست که ترکیب سابق در انحصار یک طیف و سلیقه قرار داشت. به طوری که اعضای شورای برنامه ریزی، همگی منصوبان مدیرعالی بودند و مدیر اجرایی نیز داخل همین چرخه قرار داشت و لذا ممکن بود که برخی سلیقه ها و دیدگاه ها اساسا راه به عرصه فکری و اجرایی حوزه خراسان پیدا نکنند؛ موضوعی که گاه در سالهای گذشته منجر به برخی دلخوری ها یا حتی کناره گیری ها و استعفاها در سطح حوزه خراسان شده بود لذا در ترکیب اعضای شورای عالی حوزه که رهبر انقلاب از آن تعبیر به ترکیب "کارآمد و کامل" کرده اند از یکسو شاهد حضور شیوخ و علمای باسابقه حوزه خراسان هستیم و از سوی دیگر چهره های خوشفکر که سابقه مدیریتی در نهادهای مختلف علمی، آموزشی و حوزوی را داشته اند دیده می شود. همچنین نماینده ولی فقیه در استان و تولیت آستان قدس رضوی نیز که اعضای حقوقی در شورای مزبور هستند، هر دو چهره حوزوی با پیشینه های مدیریتی و آموزشی هستند که بی تردید به تکامل و کارآمدی این ترکیب کمک کرده اند.
استقلال تام حوزه خراسان از قم
با مدیریت آیت الله مرتضی مقتدایی بر حوزه علمیه قم در سال 1387 موجی جدید از ساختار سازی در حوزه علمیه شکل گرفت. به طوری که تمام سربرگ های "مرکز مدیریت حوزه علمیه قم"، تبدیل به "مرکز مدیریت حوزه های علمیه" شد و عزمی همه جانبه برای توسعه حوزه های شهرستانها از سوی آیت الله مقتدایی و معاون ایشان حجت الاسلام والمسلمین فرحانی شکل گرفت و به سرعت مدیریت های استانی زیرنظر مرکز مدیریت حوزه های علمیه که در قم قرار داشت ایجاد شد و یک کوشش فراگیر برای تمرکز مدیریت حوزه های علمیه سراسر کشور از سوی قم رقم خورد اما این کار با دو مانع همراه بود؛ یکی حوزه علمیه اصفهان و دیگری حوزه علمیه خراسان. نتیجه آنکه حوزه اصفهان ضمن حفظ استقلال خود در برخی امور، اما اصل هرمی در مدیریت حوزه را تا حدی پذیرفت و از مؤؤناتی که ممکن بود از قم عایدش شود، محروم نماند اما خراسان که متکی بر آستان قدس و بسیاری از موقوفات حوزوی بوده است، از همان آغاز بر استقلال خود تاکید داشت که بی شک، شخص آیت الله واعظ طبسی نقشی اساسی در این استقلال داشت.
حال با ورود مستقیم رهبر انقلاب و ایجاد "شورای عالی" در حوزه علمیه خراسان و نصب مدیر حوزه از سوی خود ایشان، استقلال حوزه خراسان از چند جهت مورد تاکید قرار گرفت و حرکتی که پیش از این از سوی مرحوم واعظ طبسی دنبال می شد، در این برهه تقویت گردید.
برخی کارشناسان معتقدند که جنس حوزه خراسان از حیث خود حوزه که دارای مکاتب فکری مخصوص به خود است و از حیث مخاطبان حوزه و مردمان آن منطقه جغرافیایی که در برخی شهرها از مذاهب مختلف تشکیل شده اند، تفاوت اساسی با قم و خیلی از شهرهای دیگر دارد، از همین رو مدیریت خُرد و بومی بر این حوزه، کاراتر خواهد بود و حال که امکان استقلال اقتصادی از حوزه قم را داراست، چه نکوتر که مستقلانه زمام امور را در تربیت حوزویان بر عهده بگیرد.
توجه به علوم عقلی و نقلی
شهر مشهد و حوزه خراسان همواره به عنوان مرکز ثقل اندیشه های حوزوی و مسلک های دینی مطرح بوده است؛ چه آنکه مکتب خراسان و شهرتش به تصوف در گذشته های دور از یکسو و وجود طرفداران پروپاقرص مکتب تفکیک در سالهای اخیر از سوی دیگر، نگاهی متفاوت به حوزه خراسان را به دنبال داشته است اما حقیقت آن است که در دوره های گوناگون، طیف های مختلف فکری در حوزه مشهد بروز و ظهور داشته اند که این تنوع فکری در سالهای گذشته و به خصوص پس از پیروزی انقلاب اسلامی رشد ویژه ای داشته است. به طوری که دیگر نمی توانیم حوزه مشهد را یک حوزه ضدفلسفه بدانیم زیرا نسلی نو از مخالفان مکتب تفکیک، کرسی درس و پژوهش در این حوزه مبارکه را در اختیار گرفته اند و در کنار سایر جریان های فکری، مشغولیت علمی دارند.
اگرچه رهبر انقلاب در حکم خود نامی از فلسفه نبردند و به ذکر علومی چون فقه و کلام و تفسیر و حدیث بسنده کردند اما در طلیعه حکم از پیشینه دانشهای عقلی و نَقلیِ اسلامی در حوزه مشهد سخن گفتند.
ترکیب کنونی از اعضای شورای عالی حوزه علمیه خراسان و به خصوص دبیر شورا و مدیر حوزه نیز حاکی از آن است که رهبر انقلاب به دنبال رونق تمام علوم اسلامی در مشهد مقدس هستند و به خصوص آنچنان که تاکید کرده اند، تربیت نظریه‌پرداز در عرصه‌های مورد نیاز جامعه‌ی اسلامی را انتظار می کشند.
حال با توجه به این ترکیب و همچنین این نکته که جناب آقای مصباح عاملی مدیر حوزه علمیه خراسان جزو طرفداران تمدن سازی علوم اسلامی و کارآمدی فقه در عرصه های گوناگون است، باید منتظر ماند و دید که آیا ساختار جدید فکری و اجرایی در حوزه علمیه خراسان، عصری جدید و متحول از این حوزه ی کهن و پربار را رقم خواهند زد یا خیر؟ امید که چنین بشود.
حسن صدرایی عارف
طلبه حوزه و فعال رسانه ای
منبع: تابناک
