طبق آمار منتشر شده در سال ۹۲، ۳ میلیون و ۹۰۴ هزار و ۲۵۱ دلار صادرات سوهان، از استان قم به سایر کشور‌ها، ارزآوری داشته است. این میزان ارزآوری در سال ۹۳ حدود ۲ میلیون دلار بود که با کاهش چشمگیری مواجه شد.
به گزارش تابناک قم، گرما و بوی زعفران و گلاب فضا را پر کرده است. چند نفر پشت پیشخوان ایستاده‌اند و به کار پاسخگویی به مشتری‌ها مشغولند. عده‌ای هم پشت میزی مسطح در حال کوبیدن چانه‌های کوچک قهوه‌ای رنگ هستند و در پایان با پسته و بادام به تزیین آن مشغول می‌شوند. تعدادی زائر خارجی با بهت و دقت در حال مشاهده روند پخت و پز هستند. در این کارگاه سوهان‌پزی حداقل ۲۰ کارگر جوان در حال فعالیت هستند و با شور و شوق شیرینی سنتی قم را برای عرضه به مصرف‌کنندگان تولید می‌کنند.
سوهان یکی از بهترین شیرینی‌های سنتی ایران است که به ذائقه تمامی مردم دنیا نیز خوشایند است.
تاریخچه دقیق سوهان به دوره قاجار نسبت داده می‌شود در سال ۱۲۹۰ـ ۱۲۸۹ هجری شمسی هنگامی که قرار بود صحن عتیق بارگاه حضرت معصومه(س) در شهر مقدس قم افتتاح شود بزرگان قم اقدام به برگزاری مراسم با شکوهی جهت افتتاح صحن کردند و از شاهِ وقت، جهت افتتاح دعوت به عمل آوردند ولی براساس مقتضیات زمان شاه جانشینی را برای خود جهت مراسم افتتاح به قم فرستاد.
در هنگام برپایی مراسم با توجه به آداب و رسوم آن دوره هر یک از بزرگان شهر جهت احترام هدایایی را به نماینده شاه از قبیل صنایع دستی و... پیشکش کردند و در بین بزرگان شخصی به نام محمدعلی عطار جهت پیشکش، سمنویی که به آن شکر افزوده شده بود به نماینده شاه تقدیم کرد که او پس از صرف ناهار این شیرینی را میل کرد و به ذائقه‌اش خوش آمد. با توجه به گفته‌ها، او عنوان کرد که این شیرینی همانند سوهانی غذای مرا هضم کرد. به این ترتیب از آن زمان نام سوهان بر روی این ماده خوراکی گذاشته شد و پس از آن تولید و مصرف سوهان شروع شد که البته در ابتدا مخصوص بزرگان و اشراف بود.
اگرچه قطاب، گز و باقلوا نیز به عنوان سوغاتی‌های شیرین شهرهای ایران به شمار می‌آید اما کمتر کسی است که به قم بیاید و خواهان تهیه این سوغاتی شیرین قم نباشد. در چند کیلومتری ورودی قم، مسافران اگر وارد شهر قم هم نشوند برای تهیه این خوراکی خوشمزه اقدام می‌کنند. شیرینی سنتی که تهیه شده از مخلوطی آرد، شکر، روغن، زعفران، هل و گلاب بوده که با گذر زمان افزودنی‌های دیگری همچون زرده تخم مرغ و جوانه گندم به آن اضافه شده و امروز بسته به نوع روغن مورد استفاده در ترکیبات این شیرینی خریداری می‌شود.
سوهان در گذشته فقط به شکل سوهان گل تولید می‌شد اما با ابتکار سوهان‌پزی‌ها امروز خریدار برای تهیه این شیرینی با انواع سکه‌ای، باقلوایی، گزی، گل نازک و حبه‌ای مواجه است. به تازگی نیز انواع سوهان رژیمی و ویژه بیماران دیابتی تولید می‌شود تا این خوراکی مفید و مغزی برای همه مردم قابل استفاده باشد.
مغازه‌های زنجیره‌ای در مبادی ورودی شهر، برخی خیابان‌های اطراف حرم حضرت معصومه(س) نشان از استقبال قمی‌ها در تولید این محصول است.
اشتغال بیش از ۱۰ هزار قمی در سوهان‌پزی‌ها
مدیرعامل شرکت شهرک‌های صنعتی، عده فعالان در خوشه سوهان را بیش از ۱۰ هزار نفر اعلام می‌کند که به‌طور مستقیم و غیرمستقیم در این حرفه مشغول فعالیت هستند.
پس از ایجاد خوشه‌های توسعه کسب و کار برای صنایع کوچک در استان قم بود که خوشه سوهان نیز شکل گرفت. با شکل‌گیری خوشه سوهان که عمر آن به یک دهه می‌رسد امید این بود که بتوان سوهان‌پزی را در قم ساماندهی کرد تا این سوغات شیرین بیش از پیش جایگاه خود را در میان زائران و مسافران و حتی همشهریان باز کند.
خوشه به مجموعه واحدهای فعالی اطلاق می‌شود که در محصولی خاص، در منطقه جغرافیایی مشخص فرصت‌ها و چالش‌های مشترک دارند. از همین رو فعالیت خوشه سوهان نیز از اسفند ماه سال ۹۳ از سوی شرکت شهرک‌های صنعتی به‌طور رسمی کار خود را آغاز کرد.
شکل‌گیری این خوشه سبب می‌شود تا با انجام کارهای مطالعاتی و دقیق فرصت‌ها، تهدید‌ها، نقاط ضعف و قوت به‌درستی شناسایی شود تا با رفع و ساماندهی آن‌ها این پیشه سنتی بتواند جایگاه واقعی خود را در بازارهای داخلی و خارجی پیدا کند.
«ابوالفضل معرفی» در بیان چشم‌انداز تعریف‌شده برای خوشه توسعه کسب‌وکار سوهان اظهار داشت: سوهان قم به‌عنوان شیرینی اصیل ایرانی با افزایش دانش فنی در کیفی سازی محصول و توسعه استاندارد‌ها در سال ۱۴۰۰ برای ارائه محصولی سالم و مطمئن در سطح بازار ملی و منطقه‌ای حضوری فعال خواهد داشت.
عامل توسعه خوشه کسب‌وکار سوهان در استان قم تصریح کرد: در زمینه مدون کردن و ساماندهی به بازار سوهان ابتدا اقدام به شناسایی نقاط ضعف و منفی در زمینه سوهان کردیم که بر اساس آن وجود محصولات غیررسمی در بازار محلی که سبب کاهش غیرعادی قیمت‌ها می‌شد، افزایش فسادپذیری و ماندگاری پایین به خاطر مواد اولیه نامطلوب و حضور نیافتن در بازارهای هدف ملی و بین‌المللی به جهت ایجاد بازار رقابتی منفی واحد‌ها در بازارهای محلی از مهم‌ترین موانع پیش روی خوشه سوهان استان قم محسوب می‌شود.
رقابت منفی؛ مانعی پیش روی سوهانی‌ها
اما تولیدکنندگان سوهان با مشکلاتی مواجه هستند که در صورت بی‌توجهی به آن نیل به این مقصد می‌تواند با مشکلات عدیده‌ای مواجه شود. ایجاد بازارهای رقابتی منفی در قیمت از مهم‌ترین عواملی است که یکی از تولیدکنندگان سوهان از آن نام می‌برد.
وی که به گفته خودش بیش از یک دهه در این حرفه مشغول فعالیت است گفت: برخی سوهانی‌های غیرمجاز با ورود به بازار تولید با استفاده از مواد اولیه نامرغوب سبب شکستن قیمت‌ها می‌شوند و چون مشتری بیش از کیفیت، قیمت را مدنظر قرار می‌دهد از همین رو این خود مشکلی پیش روی سوهانی‌های مجوزدار و اصیل می‌شود.
این سوهان‌پز قمی، با بیان این‌که میانگین قیمت هر کیلو سوهان مرغوب حداقل ۲۰ هزار تومان است، افزود: برخی واحدهای تولیدی غیررسمی در این عرصه با فعالیت نادرست خود سبب می‌شوند در بخش صادرات بدون آینده‌نگری بازار را از دست سوهانی‌های مرغوب خارج کنند زیرا مشتری اگر از کیفیت محصول راضی نباشد به‌طور قطع از خرید مجدد آن خودداری می‌کند و این یک تهدید محسوب می‌شود.
۸۰۰ واحد سوهانی فعال و غیرفعال در قم
اگرچه بر اساس آمار حدود ۸۰۰ واحد سوهانی فعال و غیرفعال در استان قم وجود دارد اما بنا به گفته ابوالفضل معرفی عامل توسعه خوشه کسب‌وکار سوهان در استان قم این آمار به دلیل فعالیت سوهانی‌های غیررسمی و فاقد مجوز آماری شناور است.
وی گفت: سوهان‌پزی‌های قم دو دسته هستند. سوهانی‌های رسمی دارای مجوز فعالیت که بر آن‌ها نظارت می‌شود ۴۵۰ واحد هستند اما دراین شغل به جهت سنتی بودنش، عده‌ای هم به دلایل مختلف به‌صورت غیررسمی و بدون مجوز فعالیت دارند که به‌اصطلاح به آن‌ها زیر پله‌ای یا زیرزمینی گفته می‌شود. این دسته نیز حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ واحد هستند.
ابوالفضل معرفی یکی از دلایل مهم فعالیت واحدهای سوهانی غیررسمی را نبود بازار رسمی یا بدرفتاری برخی نهاد‌ها دانست که به دلیل دریافت مالیات یا بیمه این واحدهای کوچک باید متحمل هزینه‌های سنگین شوند از همین رو نمی‌توانند به فعالیت رسمی ادامه دهند.
عامل توسعه خوشه کسب‌وکار سوهان در استان قم تصریح کرد: واحدهای تولید سوهان در استان قم سنتی هستند از همین رو نمی‌توانند از عهده برخی هزینه‌ها و مالیات‌های سنگین برآیند بنابراین وقتی به سمت مالیات می‌روند با دردسر مواجه می‌شوند.
کاهش صادرات سوهان و کمبود بازار هدف
طبق آمار منتشر شده در سال ۹۲، ۳ میلیون و ۹۰۴ هزار و ۲۵۱ دلار صادرات سوهان از استان قم به سایر کشور‌ها ارزآوری داشته است. این میزان ارزآوری در سال ۹۳ حدود ۲ میلیون دلار بود که با کاهش چشمگیری مواجه شد.
احمد ذاکری رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان قم، علت اصلی این امر را تحولات منطقه به ویژه عراق دانسته و می‌افزاید: بیشتر سوهان‌های قم به کشور عراق صادر می‌شده به گونه‌ای که در سال ۹۲ در حدود ۲ میلیون دلار ارزآوری داشته است. در حالی که این میزان در سال ۹۳ به نصف آن یعنی یک میلیون دلار کاهش داشته است.
ذاکری ادامه می‌دهد: این روند باعث شده صادرکنندگان استان قم به دنبال بازارهای هدف جدید باشند که در این مدت دو کشور عمان و روسیه به عنوان کشورهای هدف جدید شناسایی شده‌اند. صادرات سوهان به این کشور‌ها به عنوان یک فرصت جدید صادراتی برای تولیدکنندگان این محصول به شمار می‌آید.
مسئولان استان قم بر ارتقای کیفیت همراه با تنوع بسته‌بندی تاکید می‌کنند تا جایگاه این محصول در بازارهای جهانی توسعه یابد. کار‌شناسان نیز بر این اعتقادند که نبود توازن قیمت از تولید به مصرف در روند فعالیت تولیدکنندگان سوهان مشکل‌ساز است.
کالای شیرین و خوشمزه قمی که طی دوران تولید خود شاهد فرازونشیب‌های زیادی بوده، و هم‌اکنون تبدیل به یک نمادی از سوغات شهر قم شده است هم‌اکنون دوران رکود خود را می‌گذراند؛ به‌طوری که در بیشتر ماه‌های سال این تولید با رکود مواجه شده و تنها در فصل بهار و تابستان رونق می‌گیرد.
حذف رقابت‌های منفی به‌عنوان عمده‌ترین مانع پیش روی سوهانی‌های مرغوب و مجاز می‌تواند تا حد زیادی حضور این محصول را در بازارهای مختلف تثبیت کند. سوهانی‌ها نیز باید با ارتقای کیفیت محصولات خود، تنوع در طراحی محصول و نیز حضور گسترده در بازار در این راستا بکوشند.
منبع: تابناک
غیر قابل انتشار: ۰
در انتظار بررسی: ۰
انتشار یافته: ۲
به نظرم دست تو کار سوهون زیاد شده هرکی از راه رسیده رفته سوهانی زده. خیلی هم کم تو قم هستن مغازه هایی که سوهان درجه یک بدن به مشتری همه یا سفتن یا تقلبی پاسخ ها
ناشناس
| 
| ۱۱:۴۷ - ۱۳۹۴/۰۷/۲۲
شما یا سوهان نخوردی یا مغرضانه داری برخورد میکنی عضیضم. قم و سوهانش باید هم زیاد باشه چیزی هم که زیاده درجه یکشه